Gizli Yüz

Yönetmen:  Ömer Kavur

İngilizce Adı: Secret Face

Yapım Yılı: 1991

Kendisinden pavyonlarda çektiği protre fotoğraflarını her sabah getirmesini isteyen gizemli kadının büyüsüne kapılan fotoğrafçı, kadının aradığı "yüz"ü bulmasıyla şehirden ayrılmasının ardından onun peşinde Anadolu'nın ücra kasabalarına doğru yola çıkar.

Tür:     Dram

Yazar:  Orhan Pamuk

Kast:    Zuhal Olcay, Fikret Kuşkan, Rutkay Aziz

Öne Çıkanlar:

Bir çehrenin tutkunu olmuş güzel bir kadın ve ona o "çehre"yi sunmak için azmetmiş bir fotoğrafçı. Sabah buluşmaları ve giderek kadının tutkusunun fotoğrafçının kadına olan tutkusuna dönüşmesi. Başarmanın bir yerde "kaybetmek" anlamına geldiği ümitsiz bir durum olsa da, Homeros'un kahramanları gibi her iki insanın da bu gidişe müdahil olmayı denemeksizin kabullenilmiş alınyazılarına doğru kararlı yürüyüşlerinin öyküsü Gizli Yüz.

Fotoğrafçı aranan o "çehre"yi bulduğunda aslında kaybedeceğini, kadın ise "alınyazısının" peşine düşecek oluşunun önüne geçemeyeceğini bilmektedirler içten içe bu ilişkiye soyunduklarında. Bu halleri ile adeta  bir Yunan tragedyasının kahramanlarına dönüşmüşlerdir. Doğal olarak da birbirilerini kaybedecekleri ve tesadüflerin eseri tekrar bulacakları bir yolculuk daha başından kaderleri haline gelmiştir. Aradığı "yüz"ü bir saatçi olarak bulan kadının, kalpler şehrinden (Kara Kitap'ın "şehr-i kalb"i ) ayrılarak tutkusunın peşine düşmesinin yarattığı derin boşluk, fotoğrafçının bilinçaltındaki tutkusunu su üstüne çıkarır. Artık onları birleştirebilecek tek şey beklenmedik bir tesadüfün ortaya çıkmasıdır. Tesadüf ise yine irade dışında "tanrıların çizdiği dolambaçlı yolda" ancak bir ölümün ardından çıkılacak yolculukta gösterir kendini. Bu noktadan sonra fotoğrafçı, rüzgarın önünde savrulup kaderine doğru koşmaktansa hür iradesi ile tutukularının peşlinden koşabileceğini düşünür, bu amaçla üzerine yüklenmiş tüm görev ve sorumlulukları göz ardı etmekten çekinmez. Burası insanın tanrıya ve alın yazısına başkaldırdığı andır; kısa bir süre için de olsa. Oysa kadının, o kasabaya tekrar gelip kasaba saatçisine bıraktığı saati geri alacağı an da tamamen fotoğrafçının iradesi dışındaki etmenlere bağlıdır. Pamuk'un burada sormak istediği soru "gerçekten hür irade diye bir şeyin " olup olmadığı gibi gözükmektedir.

Hikayenin merkezine düğümleyici ve düğüm çözücü olarak saatçilerin yerleştirilmesi de tesadüf değildir. Saatçiler zamana hükmeden Kronos'u simgelercesine önce hikayeyi düğümleyip sonra çözüm yolunu açacak olsalar da, temelde hikaye biriktiricilerdir. Özünde hikayeler, nedenselliği zamanın esiri olmaktan kurtaracak yegane imgelem alanını sunarlar bize. Onları da zamana hükmedecek saatçilerin biriktirmesinden doğal bir şey yoktur.

Kalpler şehrinde başlayan hikayenin saatler şehrinde sona erecek olması, kalp sızılarının tek ilacının zaman olduğunu haber verir gibidir: hür irade bir yanılsamadır, ve alınyazısı zamansal belirlenimciliğin esaretinin simgesidir.

Ender Şenkaya

Ekim 2023